1. SERİ MUHAKEME USULÜ

Türk Ceza Kanun’da Seri muhakeme usulü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 250. Maddesinde düzenlenmiştir.

Seri muhakeme usulü, sınırlı olarak uygulanabilecek istisnai bir muhakeme yöntemidir. Soruşturma evresi sonunda belirli suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır. Öncelikli olarak Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir. Şüphelinin yapılan bilgilendirme sonucunda, müdafi huzurunda seri muhakeme usulünü kabul etmesi hâlinde bu usul uygulanır. Cumhuriyet savcısı, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.

Seri yargılama usulünün getirilmesindeki amaç mahkemelerin önemli sayılmayan basit suçlarla iş yükünün ağırlaştırılmasının önüne geçilmesi ve en kısa sürede yargılama sürecinin bitirilmesi; kazanılan mali kaynak, emek ve zamanın ise, daha ağır nitelikteki suçların soruşturulması ve kovuşturmasına ayrılarak adil bir yargılamanın sağlanmasıdır.

Seri muhakeme usulü,TCK m. 250 ve Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan 30995 sayılı yönetmelikle belirlenen şartlara bağlı olarak uygulanır.

2. SERİ MUHAKEME USULÜNÜN UYGULANMASI İÇİN ARANAN YASAL ŞARTLAR

I. YETERLİ ŞÜPHENİN BULUNMASI VE SUÇUN KAVUŞTURMA ENGELİNİN OLMAMASI

Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenleyerek kamu davası açar. Soruşturma sonunda kamu davası açılması için yeterli şüpheye ulaşılmadığı kanısına varılırsa kavuşturmaya yer olmadığına dair karar verir.

Yeterli şüpheye ulaşılmadığı durumların yanında muhakeme engellerinden birisinin bulunduğu durumlarda da kovuşturulma yapılamaz, dolayısıyla kovuşturma evresinin kısa sürede sonuçlanmasını sağlayacak özel yöntem olan seri muhakeme usulünün de uygulanması beklenemez.

II. KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERETELENMESİ KARARININ, VERİLMEMİŞ OLMASI

Cumhuriyet savcısı, belirli şartların varlığında ise yeterli şüphe olmasına rağmen kamu davasının açılmasına yarar görmediği durumlarda kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verebilir. Kişi erteleme süresi içindeyken suç işlemişse, artık ertelenen kamu davasının açılması gerekir. Böyle bir durumda seri muhakeme usulünün uygulanması söz konusu olmaz.

III. SUÇUN, SERİ MUHAKEME USULÜNE TABİ SUÇLARDAN OLMASI

1. Türk Ceza Kanunun’da Yer Alan;

• Hakkı olmayan yere tecavüz
• Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması
• Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
• Gürültüye neden olma
• Parada sahtecilik
• Mühür bozma
• Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan
• Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama
• Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması

2. 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.

3. 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.

4. 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.

5. 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

IV. İŞLENEN SUÇUN, ÖNÖDEME VE UZLAŞTIRMA KAPSAMINDA OLAN SUÇLARIN DIŞINDA OLMASI

Dava şartları, davanın esası hakkında inceleme yapılabilmesi ve karar verilebilmesi için varlığı veya yokluğu mutlaka gerekli olan şartlardır. Ön ödeme ve uzlaştırma kurumları da ceza davaları için dava şartıdır. Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamında olan suçlar seri muhakeme usulüne tabi olmaz.

V. ŞAHSİ CEZASIZLIK VE ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI DIŞINDA OLMASI

VI. SERİ MUKAME USULÜNÜN UYGULANMASI, ŞÜPHELİ TARAFINDAN MÜDAFİ HUZURUNDA KABUL EDİLMESİ

VII. ŞÜPHELİNİN , YAŞ KÜÇÜKLÜĞÜ VE AKIL HASTALIĞI İLE SAĞIR VE DİLSİZLİK HALLERİNİN BULUNMAMASI

VIII. ŞÜPHELİYE ULAŞILABİLMİŞ OLMASI

Seri muhakeme usulü şüpheliye ulaşılamama halinde uygulanmayacaktır. Şayet resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz. Seri muhakeme usulünün uygulanmasını teklif etmek amacıyla şüpheli hakkında zorla getirme kararı verilemez ve yakalama emri düzenlenemez.

3. SERİ MUHAKEME USULÜNÜN UYGULANMASI

Ceza muhakemesinde amaç“maddi gerçeğe ” ulaşmaktır. Ceza muhakemesi, yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesiyle başlamakta, hükmün kesinleşmesiyle sona ermektedir.Klasik muhakeme usulüne göre suçun işlendiğine dair yeterli şüphe oluşmasından iddianamenin mahkemece kabulüne kadar geçen süre soruşturma evresi,iddianamenin kabulünden hükmün kesinleşmesine kadar olan evre ise kovuşturma evresidir.

Ancak klasik muhakeme usulünden farklı olarak, 01/01/2020 tarihi itibariyle, kanunda açıkça düzenlenen suçlarla sınırlı olmak üzere yine kanunla belirtilen koşullarda uygulanabilecek istisnai bir muhakeme türü olan seri muhakeme yürürlüğe girmiştir.

Öncelikli olarak cumhuriyet savcısı şüpheliyi seri muhakeme usulünün uygulanmasını teklif etmek amacıyla en kısa sürede davet eder. Davet; telefon, telgraf, faks, elektronik posta gibi iletişim araçlarından yararlanmak suretiyle de yapılabilir. Şüphelinin mazeretsiz olarak davete icabet etmemesi, resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmaması veya yurt dışında olması ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde Cumhuriyet savcısı tarafından bu durum tutanağa bağlanır ve soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilir.

Davete icabet edilmesi halinde cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir. Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması, şüpheliye teklif edilir ve şüpheliye uygulanacak yaptırımların neler olduğu açıklanır. Talebi hâlinde teklifi değerlendirmesi için şüpheliye bir ayı aşmamak üzere makul bir süre verilir.

Seri muhakeme usulünün uygulanması şüphelinin kabulüne bağlıdır. Geçerli bir kabulün söz konusu olması için; şüphelinin müdafi huzurunda özgür iradesi ile bu usulün uygulanmasını kabul etmesi gerekir. Seçtiği bir müdafi yoksa istemi aranmaksızın kendisine bir müdafi görevlendirilir. Seri muhakeme usulü kapsamındaki suçun, iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi seri muhakeme usulü uygulanmaz.

Şüpheli iddianamenin düzenlenmesine kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep edebilir. Bu durumda da Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulü uygulanır.

Şüpheli meramını anlatabilecek ölçüde Türkçe bilmiyorsa mahkeme tarafından atanan tercüman aracılığıyla duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar tercüme edilir veya engelli ise duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar, anlayabilecekleri biçimde anlatılır.

Teklif yapılırken uygulanacak yaptırımların somut olarak ne olacağı açıkça belirtilmek suretiyle muhakeme usulünün uygulanması teklif edilir. Cumhuriyet savcısı, TCK md. 61/1’i dikkate alarak alt ve üst sınır içinde temel cezayı tespit edecek ve Bu cezayı ½ oranında indirecektir. Temel ceza belirlenirken fiile bağlı artırım ve indirim nedenleri dikkate alınmaz.

Belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Kanunun 231 inci maddesine göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir. Beşinci fıkra uyarınca sonuç olarak belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51 inci maddesine göre ertelenebilir.

Şüphelinin teklifi reddetmesi hâlinde Cumhuriyet savcısı tarafından buna ilişkin tutanak düzenlenerek soruşturma dosyasına eklenir ve genel hükümlere göre iddianame düzenlenerek hakkında kamu davası açılır.

Şüphelinin teklifi kabul etmesi hâlinde buna ilişkin seri muhakeme usulü kabul tutanağı düzenlenir. Tutanakta; şüpheliye isnat edilen eylem, şüphelinin kabul beyanı, belirlenen sonuç ceza ve/veya güvenlik tedbiri ile uygulandığı takdirde hükmün açıklanmasının geri bırakılması, seçenek yaptırım veya hapis cezasının ertelenmesine ilişkin hususlar yer alır. Kabul tutanağı Cumhuriyet savcısı ve şüpheli ile müdafi tarafından imzalanır.

Şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.

Ayrıca cumhuriyet savcısı görevli mahkemeye hitaben yazacağı bir talepname ile şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanarak hüküm kurulmasını talep eder. Mahkeme, talepnamenin verildiği gün incelemesini derhal yapar, şüpheliyi müdafi huzurunda seri muhakeme usulü ile ilgili olarak dinler ve usulü sonuçlandırır.

Mahkeme inceleme sonucunda; talepnamenin ikmali için cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi, talebin reddi ve talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurulması kararlarını verebilir.

Mahkemece, talepnamenin yönetmeliğin 12. Maddesine aykırı olarak düzenlendiği tespit edilirse talepnamenin ikmali için cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Cumhuriyet savcısı bu durumda belirtilen eksiklikleri tamamladıktan sonra yeniden bir talepname düzenleyerek mahkemeye gönderir.

Mahkeme şüpheliyi müdafi huzurunda seri muhakeme usulüyle dinledikten sonra, isnat olunan suçun seri muhakeme usulü kapsamında olmadığı veya Kanunun 250 nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen şartların gerçekleşmediği kanaatine varılması hâllerinde talep reddedilir. Bu durumda, dosya Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir ve soruşturma genel hükümlere göre sonuçlandırılır.

Mahkeme, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu, bu usulün şüpheliye Kanunda öngörülen koşullar çerçevesinde teklif edildiği ve şüphelinin bu teklifi müdafii huzurunda özgür iradesiyle kabul ettiği kanaatine varırsa talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kurar. Mahkeme, hüküm kurmadan önce yeni delil toplayamaz ve tanık dinleyemez Hüküm; varsa mağdur, suçtan zarar gören veya genel hükümlere göre katılma hakkını hâiz olan kişilere tebliğ edilir.Hükme genel hükümler çerçevesinde itiraz edilebilir.

Seri muhakeme usulü sonucunda yaptırım uygulanması, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.

Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmemesi halinde, şüpheli bu usulün uygulanmasından vazgeçmiş sayılır. Şüpheli mahkeme tarafından hüküm kuruluncaya kadar her aşamada seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik iradesinden vazgeçebilir. Söz konusu durumlarda soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosya Cumhuriyet başsavcılığına geri gönderilir

Stj. Av. Şevval Öz