ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, taraflardan birisinin diğerinin kendisine yaşadığı süre boyunca bakıp gözetmesine karşılık, diğer tarafa bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini sağlar arası veya ölüme bağlı bir tasarruf yoluyla devretmeyi üstelendiği sözleşmelerdir. Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri, iki tarafa da borç yükleyen yani ivazlı sözleşmelerdir.

Bakım alacaklısı, sözleşmenin kurulmasıyla bakım borçlusunun aile topluluğuna katılmış olur. Bakım borçlusu, almış olduğu malların değerine ve bakım alacaklısının daha önce sahip olduğu sosyal durumuna göre hakkaniyetin gerektirdiği edimleri, bakım alacaklısına ifa etmekle yükümlüdür. Bakım borçlusu, bakım alacaklısına özellikle uygun gıda ve konut sağlamak, hastalığında gerekli özenle bakmak ve onu tedavi ettirmek zorundadır.

Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri kendi içinde ikiye ayrılmaktadır;

I. BORÇLAR HUKUKU NİTELİKLİ ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ

Borçlar hukuku nitelikli olan ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde bakım borçlusu, bakım alacaklısının kendisine hayatı boyunca bakması karşılığında ölmeden önce ona mal varlığının tamamını veya mal varlığından bazı değerleri devreder.

Yani bakım alacaklısı; miras hukuku nitelikli bakma sözleşmesinden farklı olarak, kararlaştırılmış olan mal varlığı değerlerini, daha hayattayken elde etmiş olmaktadır.

II. MİRAS HUKUKU NİTELİKLİ ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi de nihayetinde bir sözleşmedir ve diğer sözleşmelerde olduğu gibi genel olarak, hak ve fiil ehliyetine sahip iki tarafa ve tarafların karşılıklı olarak birbirine uygun irade açıklamaları gereklidir. Ancak bunların yanı sıra kendine has bazı özellikler de taşıması gereklidir.

Bakım Alacaklısı Bakımından Taşıması Gereken Özellikler;

Bakım alacaklısı, ölünceye kadar bakma sözleşmesinin niteliği gereği ancak gerçek kişi olabilir. Çünkü sözleşme ile amaçlanan, bakım alacaklısının sözleşmenin kurulmasından ölünceye kadar olan süre zarfındaki ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.

Bakım alacaklısının küçük veya kısıtlı olması halinde ise ikili bir ayrıma gidilmektedir;

Borçlar hukuku nitelikli ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım alacaklısının ayırt etme gücüne sahip küçük veya kısıtlı olması halinde bu kimselerin sözleşme yapmalarına bir engel bulunmamaktadır.

Ancak miras hukuku nitelikli ölünceye kadar bakma sözleşmesinde, sözleşme ehliyeti açısından miras sözleşmesi yapabilmek için gerekli olan şartları taşımak zorundadır. Miras sözleşmesi yapabilmek için kişinin tam ehliyetli, yani ayırt etme gücüne sahip ve ergin olması ve kısıtlı olmaması zorunludur.

Bakım Borçlusu Bakımından Taşıması Gereken Özellikler;

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde bakım ve gözetim edimlerini yerine getirecek olan tarafa bakım borçlusu denir. Bakım borçlusunun, bakım alacaklısında olduğu gibi, gerçek kişi olması şart değildir.

Küçük ve kısıtlı kimseler, 4721 s. TMK m. 463/3 gereğince vesayet ve denetim makamlarının izni alınmak koşuluyla bakım borçlusu olabilir.Bakım borçlusunun evli olması veya birden fazla olması ölünceye kadar bakma sözleşmesi yapmasına engel teşkil etmemektedir.

ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi ister borçlar hukuku nitelikli ister miras hukuku nitelikli olsun her iki türünde de mutlaka miras sözleşmesi şeklinde yapılması zorunludur. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mirasçı atanmasını içermese bile, miras sözleşmesi şeklinde yapılmadıkça geçerli olmaz. Miras sözleşmeleri ise m. 545/f. 1 gereğince resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gereklidir.

Resmi vasiyetnameler ancak resmi memur tarafından iki tanığın huzurunda düzenlenebilir. Kural olarak özel şekil şartı belirlenen bir sözleşme şekil şartına aykırı olarak düzenlenmişse geçersizdir. Yani ölünceye kadar bakma sözleşmesi, miras sözleşmesi şekline uygun olarak yapılmadığı takdirde geçersizdir. Ancak Yargıtay’a göre, bakım alacaklısı ölene kadar şekle aykırı olarak düzenlenen ölünceye kadar bakma sözleşmesi uygulanmışsa, daha sonra mirasçılar tarafından şekle aykırılığın ileri sürülmesi dürüstlük kuralına aykırıdır.

ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ

1. Sözleşmenin İptali ve Tenkisi

Bakım alacaklısı, ölünceye kadar bakma sözleşmesi yüzünden kanuna göre nafaka yükümlüsü olduğu kişilere karşı yükümlülüğünü yerine getirme imkânını kaybediyorsa, bundan yoksun kalanlar sözleşmenin iptalini isteyebilirler.

Hâkim, sözleşmenin iptali yerine, bakım borçlusunun ifa edeceği edimlerden mahsup edilmek üzere, bakım alacaklısının nafaka yükümlüsü olduğu kişilere nafaka ödemesine karar verebilir. Mirasçıların tenkis ve alacaklıların iptal davası açma hakları saklıdır.

2. Önel Verilerek Sözleşmenin Sona Ermesi

Tarafların edimleri arasında önemli ölçüde oransızlık bulunur ve fazla alan taraf kendisine bağışta bulunulma amacı güdüldüğünü ispat edemezse diğer taraf, altı ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, sözleşmeyi her zaman feshedebilir.

Bu oransızlığın tespitinde, ilgili sosyal güvenlik kurumunca, bakım borçlusuna verilenin değerine denk düşen anapara değeri ile bağlanacak irat arasındaki fark esas alınır. Sözleşmenin sona erdirilmesi anına kadar geçen sürede ifa edilmiş edimler, anapara ve faiziyle birlikte değerlendirilerek, denkleştirme sonucunda alacaklı çıkan tarafa geri verilir.

3. Önel Verilmeksizin Sözleşmenin Sona Ermesi

Sözleşmeden doğan borçlara aykırı davranılması sebebiyle sözleşmenin devamı çekilmez hâle gelir veya başkaca önemli sebepler sözleşmenin devamını imkânsız hâle getirir ya da aşırı ölçüde güçleştirirse, taraflardan her biri sözleşmeyi önel vermeksizin feshedebilir. Sözleşme bu sebeplerden birine dayanılarak feshedildiği takdirde kusurlu taraf, aldığı şeyi geri verir ve kusursuz tarafa, bu yüzden uğradığı zarara karşılık uygun bir tazminat ödemekle yükümlü olur.

Hâkim, sözleşmenin önel verilmeksizin feshini yerinde bulabileceği gibi, taraflardan birinin istemiyle veya kendiliğinden, aile topluluğu içinde yaşamalarına son vererek, bakım alacaklısına ömür boyu gelir bağlayabilir.

4. Bakım Borçlusunun Ölümü

Bakım borçlusu ölürse bakım alacaklısı, bir yıl içinde sözleşmenin feshini isteyebilir. Bu durumda bakım alacaklısı, bakım borçlusunun iflası hâlinde, iflas masasından isteyebileceği miktara eşit bir paranın kendisine ödenmesini, bakım borçlusunun mirasçılarından isteyebilir.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi yapımı ve iptali konusunda deneyimli avukattan destek alınması hak kayıplarının önüne geçmek adına önemlidir.