İŞTEN AYRILIŞ KODU NEDİR

Sigortalının ay içinde işten ayrılması halinde, işten çıkış tarihi sisteme girildikten sonra, işten ayrılma nedeninin aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. İşten ayrılma nedenleri aylık prim ve hizmet belgesinin arka sayfasında açıklanmalıdır. Açıklama kodlamalar şeklinde yapılmaktadır. Söz konusu kodlar işçi ile işveren arasındaki iş akdinin nasıl sonlandığını ifade etmektedir. Örneğin;

• 01 Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi,
• 13 Kadın işçinin evlenmesi nedeniyle fesih,
• 17 İşyerinin kapanması nedeniyle fesih,
• 24 İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih,
• 34 İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih

Olmak üzere çıkış kodları bulunmaktadır.

SGK’da kayıtlı olan işten çıkış kodlarına göre işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik maaşı vb. alması hususları netleştirilir. Yaşanabilecek hak kayıplarının önlenmesi adına işten ayrılırken işverenin SGK’ya hangi kodla iş akdini sonlandırma nedenini bildirdiği kontrol edilmelidir.

İŞTEN AYRILIŞ KODU NASIL ÖĞRENİLİR?

İşçi; hangi işten ayrılış kodu ile iş akdinin sonlandırıldığını, e-devlet üzerinden sigortalık hizmet döküm sayfasına bakarak veya Sosyal Güvelik Kurumuna müracaat ederek öğrenebilir.

İŞTEN AYRILIŞ KODUNUN 29 OLMASI NE DEMEKTİR?

SGK işten ayrılış kodlarına göre 29 kodu “ işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle fesih ” anlamına gelmektedir. 4857 sayılı iş kanunu’un 25. Maddesi 2. fıkrası İşçinin Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri fiilleri düzenlenmiştir. İşçinin, bu madde de sayılı fiilerden birisini gerçekleştirmesi halinde işveren iş akdini feshederek işten ayrılış nedenini 29 koduyla bildirebilir.

4857 sayılı iş kanunu’un 25. Maddesi 2. Fıkrasında sayılan İşçinin Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri fiileri aşağıdaki gibidir;

• 1. İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
• 2.İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
• 3. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
• 4.İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
• 5. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
• 6. İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
• 7. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
• 8. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
• 9.İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

29 KODUYLA İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİ NE YAPMALI?

İşçinin, 4857 sayılı iş kanunu’un 25. Maddesi 2. Fıkrasında yer alan Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri fiillerinden, herhangi birini gerçekleştirilmesi halinde işten ayrılış kodu 29 olarak bildirilir. Ancak bazı işverenler, maddede sayılı fiilerden herhangi biri gerçekleşmemesine rağmen iş akdi feshini 29 kodu ile bildirilmekte ve işçi büyük hak kayıplarına uğramaktadır.

29 kodu bildirilerek İşten çıkarılan işçi; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı vb. ödenmemekte ve yeni bir iş yerine başvuru yaptığında, önceki iş yerinden ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nedeniyle ayrıldığı gerekçesiyle işe alınmamaktadır.

Özellikle pandemi süresinde işverenler tarafından bu madde suistimal edilmektedir. Virüsün olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla her türlü iş sözleşmesinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri dışında sonlandırılması yasaklanmıştır.

İşverenler de yasağın tek istisnası olan ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri nedeniyle iş akdini feshederek, Sosyal Güvenlik Kurumu’na işten ayrılış kodunu 29 olarak bildirmektedirler.

Böyle bir durumla karşılaşan işçi, işten çıkış tarihi üzerinden 10 gün geçmemişse işverenden kodun düzeltilmesini talep edebilir. İşveren de 10 günlük süre içerisinde e-bildirge sistemi üzerinden verdiği bildirgeyi iptal edip yeni bildirge verebilir.10 günlük süre geçtikten sonra ise artık işverenin kendisi düzeltme yapamaz. İşverenin, işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Merkezine belgelerle birlikte başvurması gerekir. Ancak her durumda iş veren kendi rızasıyla bu değişikliği yapmak istemeyebilir.

İşçinin, işten ayrılış kodunun haksız olarak 29 kodu olarak bildirildiğini iddia etmesi halinde kendisi SGK’ya başvursa dahi SGK değişiklik talebini kabul etmez. İşçi ancak işverenle veya işvereni temsile yetkili biriyle başvurması halinde işten ayrılış kodunu değiştirebilir.İşverenin işten ayrılış kodunu değiştirmeyi kabul etmemesi halinde ise işçinin başvurabileceği yol İş Mahkemeleridir.

İşçi, iş mahkemesine başvurmadan önce gerekli düzeltmenin yapılmasını, aksi halde yasal yollara başvuracağını belirterek işverenden yazılı talepte bulunmalıdır. İşverenin düzeltmeyi yapmaması halinde ise tüm kanıtlarla birlikte işverenin SGK’ ya şikayet edilmesi gereklidir. Şikayet sonucunda ise iş verene para cezası kesilerek kod düzeltilir. Ancak SGK yeterli kanıt sunulmaması halinde işçinin talebini reddedebilir.

İşçi iş verene ve SGK’ya başvurduktan sonra iş mahkemesine başvurarak işten ayrılış kodunun değiştirilmesini talep etmelidir. Genel kural olarak işçi ve iş veren uyuşmazlıklarında arabulucuya başvurulması zorunludur. Ancak işten ayrılış kodu nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda önce arabulucuya başvurulması zorunlu değildir. İşçi arabulucuya başvurmadan doğrudan iş mahkemesine başvurabilir.

İşçi; mahkemeden işten ayrılış kodunun değiştirilmesi yanı sıra, işverenin haksız olarak işten ayrılış kodunu 29 olarak bildirmesinden dolayı uğradığı zararı da talep edebilir.

İşçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesine rağmen işten ayrılış kodunun 29 olarak bildirilmesi halinde ise iş verenin çelişkili davrandığı ispatlanmış olur. Zira ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle iş akdi feshedilmesi halinde işçi ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanamaz. Kıdem ve ihbar tazminatının ödenmesi, iş akdinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nedeniyle sonlanmadığına yönelik delil teşkil etmektedir.

İşten ayrılış kodunun 29 olarak bildirilmesi halinde işverene yapılacak yazılı başvuru ve SGK’ya yapılacak şikayetlerin avukat aracılığıyla yapılması anlaşma sağlanamaması halinde ise hukuki sürecin iş hukuku alanında tecrübeli avukatlarca takip edilmesi önemlidir.